Zasady wydawania rękojmi należytego prowadzenia działalności rolniczej
Zgodnie z ustawą z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. z 2016 r., poz. 2052) nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Nabycie nieruchomości rolnej przez inne podmioty może nastąpić za zgodą Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR), wyrażoną w drodze decyzji administracyjnej, wydanej na wniosek zbywcy, jeżeli m.in. daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej, lub osoby fizycznej zamierzającej utworzyć gospodarstwo rodzinne, która m.in. daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej.
Ustawodawca nie określił w jaki sposób należy potwierdzać rękojmię tzn. jakimi oświadczeniami czy też dokumentami trzeba ją uwiarygodnić. Nie wskazał też podmiotów upoważnionych do jej udzielania. W konsekwencji żadne przepisy nie nakładają na żaden podmiot, w szczególności na Izby Rolnicze, obowiązków w tym zakresie. Ostatecznie to Dyrektor Generalny KOWR podejmuje decyzję, czy wnioskodawca daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej, czy nie.
Zgodnie z ustawą z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. z 2016 r., poz. 2052) nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Nabycie nieruchomości rolnej przez inne podmioty może nastąpić za zgodą Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR), wyrażoną w drodze decyzji administracyjnej, wydanej na wniosek zbywcy, jeżeli m.in. daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej, lub osoby fizycznej zamierzającej utworzyć gospodarstwo rodzinne, która m.in. daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej.
Ustawodawca nie określił w jaki sposób należy potwierdzać rękojmię tzn. jakimi oświadczeniami czy też dokumentami trzeba ją uwiarygodnić. Nie wskazał też podmiotów upoważnionych do jej udzielania. W konsekwencji żadne przepisy nie nakładają na żaden podmiot, w szczególności na Izby Rolnicze, obowiązków w tym zakresie. Ostatecznie to Dyrektor Generalny KOWR podejmuje decyzję, czy wnioskodawca daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej, czy nie.
Wzory oświadczeń dotyczących rękojmi zostały opracowane swego czasu przez ANR w drodze wewnętrznych wytycznych. Zauważyć należy, że ANR w opublikowanym wzorze wniosku nabywcy/zbywcy o wyrażenie zgody na nabycie wskazywała, że dokumentem potwierdzającym, że nabywca daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej mogły być np.: oświadczenie nabywcy zawierające m. in. założenia do prowadzenia działalności rolniczej oraz, że wskazane byłoby dołączenie informacji o posiadanym doświadczeniu w prowadzeniu działalności rolniczej, opinii/akceptacji ODR w powyższym zakresie, opinii organizacji społeczno-zawodowej rolników, w tym izby rolniczej, inne. Wzór ten był dostępny na stronie internetowej do dnia 31.08.2017 r.
Aktualnie w opublikowanych wzorach wniosku nabywcy/zbywcy o wyrażenie zgody na nabycie KOWR (który przejął wszystkie zadania w tym obszarze po ANR) informuje, że należy do wniosku złożyć dokumenty potwierdzające/uwiarygadniające, rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej i wskazuje, że należy podać informację np. o doświadczeniu w prowadzeniu produkcji rolniczej lub pracy w rolnictwie oraz innych związkach z rolnictwem, a także planowanym sposobie wykorzystania nabywanej nieruchomości. KOWR wskazuje, że powyższe należy poprzeć odpowiednimi dokumentami (np. zaświadczeniem z KRUS o okresie ubezpieczenia, zaświadczeniem wydanym przez wójta/burmistrza/prezydenta o powierzchni i okresie prowadzenia gospodarstwa rolnego, opinią Ośrodka Doradztwa Rolniczego dotyczącą założeń nabywcy
do prowadzenia działalności rolniczej, opinią organizacji społeczno-zawodowej rolników, w tym izby rolniczej, itp.).
Jak więc można zauważyć, obecnie KOWR żąda, aby rękojmia była potwierdzona przez inne organy i podmioty. Przy czym nie wynika to z żadnego przepisu prawa, a jedynie
z wewnętrznych uregulowań KOWR, który w tym zakresie wykazuje władczą (jednostronną) kompetencję wobec podmiotów, noszącą znamiona dowolności, obwarowaną niejednokrotnie dotkliwymi sankcjami dla tych podmiotów.
W opinii Dolnośląskiej Izby Rolniczej, temat ten wymaga uregulowania przepisami prawa zarówno w zakresie wskazania podmiotów upoważnionych/zobowiązanych do potwierdzania rękojmi, jak też wskazania rodzajów dokumentów jakie mogłyby stanowić podstawę do oceny wiarygodności nabywcy nieruchomości i pozwalały na udzielenie rękojmi.
Jednakże, w związku z licznymi wnioskami kierowanymi do Dolnośląskiej Izby Rolniczej o wydanie opinii dotyczącej rękojmi należytego prowadzenia działalności rolniczej Zarząd Dolnośląskiej Izby Rolniczej, mając na celu ujednolicenie sposobu działania naszych Delegatów ustalił zasady sposobu postępowania przy wydawaniu tego rodzaju dokumentów. Jednocześnie zaznaczyć należy że wszelkie opinie dla osób fizycznych i prawnych,
są opiniami w każdym przypadku wydawanymi przez Zarząd Dolnośląskiej Izby Rolniczej. Dyrektor Generalny KOWR nie jest związany opinią podjętą przez DIR. Zarząd Dolnośląskiej Izby Rolniczej przy wydawaniu opinii na temat rękojmi należytego prowadzenia działalności rolniczej opiera się na stanowisku przygotowanym przez Rady Powiatowe DIR i naszych Delegatów.
Z wnioskiem o wydanie opinii należy zwrócić się osobiście do Biur Terenowych Dolnośląskiej Izby Rolniczej, bądź też za pośrednictwem Biura DIR we Wrocławiu. Opinia dotycząca rękojmi należytego prowadzenia działalności rolniczej jest wydawana tylko i wyłącznie w przypadku, jeżeli osoba która występuje z takim wnioskiem jest znana Delegatom jako osoba zajmująca się rolnictwem, lub pochodzi z rodziny o tradycjach rolniczych i na tej podstawie można stwierdzić, czy dany podmiot posiada praktyczną wiedzę na temat prowadzenia gospodarstwa rolnego. Delegaci rozpatrując wniosek o wydanie opinii dotyczącej rękojmi posiłkują się opiniami rolników, radnych gmin, sołtysów i pracowników merytorycznych gmin. W tym miejscu pragniemy podkreślić, że jeżeli Delegaci nie są w stanie, czy to na podstawie swojej własnej wiedzy, czy też opinii uzyskanej od rolników, radnych gmin, sołtysów i pracowników merytorycznych gmin, stwierdzić że dana osoba prowadzi działalność rolniczą, lub nabyła praktyczne umiejętności rolniczych, a tym samym nie można ustalić czy daje ona rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej, taka opinia nie zostanie wydana, bez podawania przyczyny.
Jednocześnie Dolnośląska Izba Rolnicza informuje, że w przepisach prawa nie funkcjonuje definicja rękojmi należytego prowadzenia działalności rolniczej. Jak wskazują komentarze do ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego podobne pojęcie – nie rękojmi, ale gwarancji należytego prowadzenia gospodarstwa rolnego, pojawia się w Kodeksie Cywilnym – w art. 214 § 2 dającym pierwszeństwo przyznania przez sąd gospodarstwa rolnego właśnie osobie dającej najlepszą gwarancję, należytego prowadzenia gospodarstwa rolnego (w sytuacji, gdy nie ma osoby stale prowadzącej gospodarstwo rolne lub stale w nim pracującej i interes społeczno-gospodarczy nie przemawia za wyborem innego współwłaściciela lub jeżeli takich osób jest kilka). Na gruncie orzecznictwa dotyczącego gwarancji, można analogicznie przyjąć, że w przypadku rękojmi chodzi o osobę, która doprowadzi do jak najlepszego produkcyjnego wykorzystania nabytej ziemi rolnej.
Jak wskazują komentarze wiele okoliczności może wpływać na uznanie, że dana osoba daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej, z pewnością posiadanie wykształcenia rolniczego lub doświadczenia w pracy w rolnictwie może za tym przemawiać. Ale, jak wynika z komentarzy, tego rodzaju wartościujące pojęcie nie powinno być ograniczane wyłącznie do osób, które miały styczność z rolnictwem. Uznać należy, że np. jeżeli ktoś ma doświadczenie w prowadzeniu działalności gospodarczej na innym polu (chociażby działalności produkcyjnej czy też usługowej, np. prowadzenie warsztatu samochodowego) i działalność ta prowadzona była w sposób właściwy, to brak jest podstaw do przyjęcia, iż taka osoba nie daje rękojmi należytego prowadzenia działalności rolniczej, a więc także działalności gospodarczej, jednak na innym polu. Rękojmia należytego prowadzenia działalności rolniczej jest to faktyczna możliwość prowadzenia działalności rolniczej, przy czym chodzi o „należyte” prowadzenie tej działalności, nie można zatem opierać się wyłącznie na przygotowaniu danej osoby do takiej aktywności, np. wynikającym z posiadania kwalifikacji rolniczych ani też wykluczać osoby bez takiego teoretycznego przygotowania. Jednakże, to nie do zadań i kompetencji Izby Rolniczej należy ostateczna ocena czy osoba niezwiązana z rolnictwem daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej na nabytym gruncie. Takiej oceny może i powinien dokonać organ, który wydaje zgodę na nabycie lub nie gruntu rolnego, a więc Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Izba Rolnicza pełni tylko rolę opiniodawczą.
