Konferencja łowiecka w Łagowie

W dniu 15 stycznia 2019 r. w Pałacu w Łagowie odbyła się konferencja łowiecka zorganizowana przez Dolnośląską Izbę Rolniczą. Ideą przewodnią konferencji było stworzenie przestrzeni do wymiany doświadczeń oraz umocnienia współpracy przy rozwiązywaniu problemów występujących na styku rolnictwo-gospodarka łowiecka. We współpracę przy organizacji wydarzenia aktywnie zaangażowali się: Zarząd Okręgowy Polskiego Związku Łowieckiego w Jeleniej Górze, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz Wydział Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego udostępniając prelegentów. Konferencja skierowana była do przedstawicieli tych środowisk, których tematyka gospodarki łowieckiej oraz szkód wyrządzanych przez dzikie zwierzęta, zarówno te łowne, jak i te objęte ochroną gatunkową dotyczy w największym stopniu, a więc rolników, myśliwych, leśników. Wśród uczestników obecni byli delegaci Rad Powiatowych DIR powiatów: bolesławieckiego, lubańskiego, lwóweckiego, zgorzeleckiego, jeleniogórskiego, kamiennogórskiego, przedstawiciele Polskiego Związku Łowieckiego oraz Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu i jednostek organizacyjnych przez nią nadzorowanych – nadleśnictw, właściciele i dzierżawcy terenów rolnych i leśnych, rolnicy, myśliwi oraz przedstawiciele samorządów terytorialnych. Zarząd Dolnośląskiej Izby Rolniczej reprezentowali Panowie: Ryszard Borys – Wiceprezes Zarządu DIR, Waldemar Jankowski – Członek Zarządu DIR i Tadeusz Mochalski – Członek Zarządu DIR oraz gospodarz i główny organizator spotkania. W konferencji udział wzięli ponadto: Pan Artur Bieliński – Starosta Zgorzelecki, Pan Piotr Błaszków – Dyrektor Wydziału Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Pan Adam Dziubacki – Kierownik Zespołu ds. Łowiectwa Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu, Pan Rafał Klodek – Naczelnik Wydziału Ochrony Przyrody i Obszarów Natura 2000 Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Pan Wiktor Marconi – Przewodniczący Zarządu Okręgowego Polskiego Związku Łowieckiego w Jeleniej Górze i zarazem Łowczy Okręgowy. Organizację konferencji wsparły finansowo Koła Łowieckie: ,,WIENIEC” Zgorzelec, ,, JENOT” Bogatynia, ,, BAŻANT” Zawidów, ,,DIANA” Bogatynia, ,,ORZEŁ” Szklarska Poręba, ,,CYRANKA” Lubań Śląski, ,,CYRANKA” Bolesławiec oraz ,,GŁUSZEC” Jelenia Góra.

Celem konferencji było podjęcie dyskusji nad aktualnie obowiązującymi procedurami szacowania oraz przepisami prawnymi regulującymi problematykę szkód łowieckich, jak również stanem łowiectwa w woj. dolnośląskim ze szczególnym uwzględnieniem liczebności populacji zwierzyny łownej i konieczności jej redukcji. W imieniu organizatorów zaproszonych gości powitał Pan Ryszard Borys – Wiceprezes Dolnośląskiej Izby Rolniczej. Następnie prowadzenie konferencji przejął Pan Tadeusz Mochalski, który przekazał głos prelegentom.

Jako pierwszy głos zabrał Pan Adam Dziubacki z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu, który przedstawił prezentację nt. „Plany łowieckie i ich realizacja w sezonie 2017/2019. Redukcja dzików.”. W przedstawionej prezentacji dokonano szczegółowej analizy danych dotyczących stanu pogłowia podstawowych gatunków zwierzyny łownej (jeleń, sarna, dzik) na terenie  RDLP we Wrocławiu oszacowanych na lata 2017 – 2018 i planowanych do osiągnięcia w roku 2027, jak również poruszono kwestię weryfikacji rocznych planów łowieckich polegającej na proporcjonalnym zwiększaniu ilości odstrzałów w stosunku do wzrostu pogłowia zwierzyny łownej tak, aby maksymalnie zminimalizować ilość wyrządzanych szkód w uprawach rolnych i leśnych. W 2017 r. liczebność jeleni na terenie RDLP we Wrocławiu wyniosła 31 700 szt., a w roku 2018 – 28 303 szt. W 2027 r. planuje się uzyskać liczebność populacji jeleni na poziomie 19 700 szt., a więc do roku 2027 populacja jeleni musi zostać zredukowana o 8 600 szt. Zagęszczenie populacji jeleni w 2017 r. wyniosło 58 szt./1 000 ha powierzchni leśnej, w roku 2018 – 51 szt./1 000 ha, natomiast w roku 2027 planuje się uzyskać liczebność na poziomie 36 szt./1 000 ha powierzchni leśnej. Liczebność populacji sarny w roku 2017 r. wyniosła 74 900 szt., a w roku 2018 – 73 546 szt. W roku 2027 planuje się uzyskać liczebność jej populacji na poziomie 47 800 szt. Zagęszczenie populacji sarny w 2017 r. wyniosło 45 szt./1 000 ha powierzchni ogólnej, a w 2018 roku – 44 szt./1 000 ha. Planowane zagęszczenie populacji sarny na 2027 r. to 29 szt./1 000 ha powierzchni ogólnej. Oszacowana na rok 2017  liczebność populacji dzika wyniosła 29 700 szt., a w roku 2018 – 18 631 szt. przy planowanym jej zredukowaniu do poziomu 1 700 osobników w 2027 r. Oszacowane zagęszczenie populacji dzika w 2017 r. wyniosło 18 szt./1 000 ha powierzchni ogólnej, a w roku 2018 – 11 szt./1 000 ha. W 2027 r. planuje się uzyskać zagęszczenie populacji dzika na poziomie 1 szt./1 000 ha powierzchni ogólnej.

W skali całego kraju szczególnie dotkliwe dla rolników są szkody wyrządzane przez dziki. Do tego dochodzi jeszcze kwestia wirusa Afrykańskiego Pomory Świń, który powoli, ale nieustępliwie rozprzestrzenia się na terytorium RP stanowiąc realne zagrożenie dla ekonomicznego bytu krajowych producentów trzody chlewnej. Dzik jest jednym z wektorów w przenoszeniu tej choroby. Z tego też powodu szybka i znacząca redukcja populacji dzików nabrała teraz szczególnego znaczenia. Myśliwi prowadzą, na polecenie Ministra Środowiska, intensywny odstrzał dzików w celu radykalnego zmniejszenia ich populacji do poziomu 0,1 osobnika na km².

Stany zwierzyny na dzień 10.03.2018 r. na terenie ZO PZŁ w Jeleniej Górze przedstawiały się następująco: jelenie – 6 877 szt., daniele – 169 szt., sarny – 14 103 szt. oraz dziki – 4 235 szt. Pozyskanie zwierzyny w sezonie 2017/2018 na terenie RDLP we Wrocławiu wyniosło: jeleń (94,00 %) – z planowanych 9 455 szt., sarna (96,30 %) – z planowanych 20 534 szt., dzik (95,90 %) – z planowanych 40 402 szt., daniel (87,30 %) – z planowanych 550 szt. i muflon (78,30 %) – z planowanych 682 szt. Z pozyskanych do tej pory danych wynika, że daniel jest gatunkiem o najbardziej ekspansywnym przyroście liczebności. Natomiast liczebność populacji muflona utrzymuje się na stałym poziomie. Z kolei pozyskanie zwierzyny grubej na terenie ZO PZŁ w Jeleniej Górze w sezonie 2017/2018 wyniosło: jeleń (94,20 %) – z planowanych 2 411 szt., sarna (97,80 %) – z planowanych 3 672 szt., dzik (97,90 %) – z planowanych 8 479 szt., daniel (76,20 %) – z planowanych 21 szt. oraz muflon (0,00 %) – z planowanych 2 szt. Przy okazji poruszona została kwestia rzetelności podczas przeprowadzania inwentaryzacji, szczególnie w przypadku dzika. Plany pozyskania zwierząt tego gatunku muszą być maksymalnie duże, ale jednocześnie realne do wykonania. Trzeba to mądrze wyważyć. Ostatnia nowelizacja ustawy Prawo łowieckie uregulowała formalnie kwestię inwentaryzacji poprzez dodanie zapisu wskazującego podmiot odpowiedzialny za jej przeprowadzenie. Za przeprowadzenie inwentaryzacji odpowiada dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego. W tym miejscu Pan Tadeusz Mochalski poinformował zebranych, że delegaci Dolnośląskiej Izby Rolniczej wyrażają gotowość do udziału w inwentaryzacji zwierzyny łownej.

Kolejny prelegent, Pan Piotr Bokła z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu, omówił tematykę odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta objęte ochroną gatunkową na przykładzie bobra europejskiego Castor fiber oraz wilka Canis lapus. Według zapisów Art. 126 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez: 1) żubry (w uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie leśnym), 2) wilki (w pogłowiu zwierząt gospodarskich); 3) rysie (w pogłowiu zwierząt gospodarskich); 4) niedźwiedzie (w pasiekach, w pogłowiu zwierząt gospodarskich oraz w uprawach rolnych); 5) bobry (w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim). Odszkodowanie nie obejmuje utraconych korzyści. Oględzin i szacowania w/w szkód, a także ustalania wysokości odszkodowania i jego wypłaty, dokonuje regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego dyrektor tego parku. Odszkodowanie nie przysługuje: 1) osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa; 2) jeżeli poszkodowany nie dokonał sprzętu upraw lub płodów rolnych w ciągu 14 dni od zakończenia zbiorów tego gatunku roślin w danym regionie; 3) nie wyraził zgody na budowę przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego urządzeń lub wykonanie zabiegów zapobiegających szkodom; 4) powstałe w mieniu Skarbu Państwa, z wyłączeniem mienia oddanego do gospodarczego korzystania na podstawie Kodeksu cywilnego; 5) nieprzekraczające w ciągu roku wartości 100 kg żyta w przeliczeniu na jeden hektar uprawy; 6) w uprawach rolnych założonych z naruszeniem powszechnie stosowanych wymogów agrotechnicznych; 7) wyrządzone przez wilki, niedźwiedzie lub rysie w pogłowiu zwierząt gospodarskich pozostawionych, w okresie od zachodu do wschodu słońca, bez bezpośredniej opieki. W sprawach spornych dotyczących wysokości odszkodowań za szkody wyrządzone przez zwierzęta orzekają sądy powszechne. Poszkodowany po stwierdzeniu szkody dokonuje niezwłocznie jej zgłoszenia przez złożenie wniosku o odszkodowanie za szkodę, do regionalnego dyrektora ochrony środowiska, a w przypadku szkody wyrządzonej na obszarze parku narodowego – do dyrektora parku narodowego. W przypadku szkody wyrządzonej w odniesieniu do zwierząt, w pasiece albo w  budowli stawów rybnych w gospodarstwie rybackim, jeżeli szkoda w tej budowli spowodowała albo może spowodować ubytek ryb, zgłoszenia szkody można dokonać również przez złożenie wniosku telefonicznie. Wzór wniosku znajduje się na stronie internetowej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu. W przypadku, gdy wniosek jest niekompletny, braki należy uzupełnić w terminie 14 dni od dnia otrzymania powiadomienia. Gdy dokumentacja nie zostanie uzupełniona wniosek pozostaje bez rozpatrzenia. Udowodnienie wystąpienia szkody spoczywa na poszkodowanym. Należy pamiętać o sporządzeniu dokumentacji fotograficznej, której rola w wielu przypadkach jest nie do przecenienia. Do wniosku należy dołączyć: 1) kopię dokumentu potwierdzającego prawo własności mienia, które uległo szkodzie, a w przypadku szkody wyrządzonej w pogłowiu zwierząt gospodarskich – oświadczenie poszkodowanego, że zwierzę będące przedmiotem szkody jest własnością poszkodowanego oraz kopię dokumentacji hodowlanej albo oświadczenie poszkodowanego o gotowości udostępnienia dokumentacji hodowlanej do wglądu podczas oględzin szkody, albo 2) kopię dokumentu potwierdzającego oddanie poszkodowanemu mienia, które uległo szkodzie, do gospodarczego korzystania, w szczególności umowy użytkowania, najmu, dzierżawy lub oświadczenia właściciela gruntu, albo 3) oświadczenie poszkodowanego o posiadaniu samoistnym mienia, które uległo szkodzie, 4) oświadczenie poszkodowanego, że powstała szkoda skutkuje zmniejszeniem przychodów z działalności rolniczej w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych  – jeżeli poszkodowany jest rolnikiem, albo 5) kopię pozwolenia wodnoprawnego wydanego na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, pozwolenia na budowę wydanego albo zgłoszenia dokonanego na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane  – jeżeli były wymagane dla przedmiotu szkody; 6) oświadczenie poszkodowanego o planowanym terminie sprzętu uprawy lub płodów rolnych, które uległy szkodzie, przy czym termin ten nie może być krótszy niż 14 dni od dnia zgłoszenia szkody; 7) informację o numerze rachunku bankowego, na który ma być wypłacone odszkodowanie, lub wskazanie innego sposobu wypłaty odszkodowania; 8) pisemne pełnomocnictwo – w przypadku gdy poszkodowany ustanowił pełnomocnika. Oględzin dokonuje się niezwłocznie po otrzymaniu kompletnego wniosku, nie później jednak niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku. W przypadku szkód wyrządzonych w odniesieniu do zwierząt, w pasiece albo w budowli stawów rybnych w gospodarstwie rybackim, jeżeli szkoda w tej budowli spowodowała albo może spowodować ubytek ryb, oględzin szkody dokonuje się niezwłocznie po otrzymaniu wniosku, jednak nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania. Przy szacowaniu szkody wyrządzonej w uprawach rolnych jednorocznych oraz uprawach rolnych wieloletnich w pierwszym roku uprawy, których wartość w dniu wyrządzenia szkody nie osiągnęła wartości rynkowej, stosuje się współczynnik korygujący w zależności od okresu wyrządzenia szkody, który wynosi: 1) 25% – w okresie do dnia 15 kwietnia; 2) 40% – w okresie od dnia 16 kwietnia do dnia 20 maja; 3) 60% – w okresie od dnia 21 maja do dnia 10 czerwca; 4) 85% – w okresie od dnia 11 czerwca. W przypadku szkód wyrządzonych w użytkach zielonych odszkodowanie nie uwzględnia kosztów rekultywacji łąki i doprowadzenia jej do stanu sprzed powstania szkody. W przypadku szkód wyrządzonych w gospodarstwach rybackich odszkodowanie obejmuje koszt naprawy grobli oraz koszt naprawy urządzeń hydrotechnicznych służących do napełniania i odprowadzania wody ze stawów. Natomiast w przypadku strat poniesionych w pogłowiu zwierząt gospodarskich odszkodowanie obejmuje cenę rynkową w dniu oględzin zwierzęcia zabitego, padłego w wyniku odniesionych ran lub uśmierconego. Ponadto odszkodowanie obejmuje koszt utylizacji i transportu padliny do najbliższego zakładu zajmującego się jej utylizacją, o ile koszt ten nie jest refundowany przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Odszkodowanie obejmuje również koszt wizyty lekarza weterynarii stwierdzającego padnięcie zwierzęcia lub koszt leczenia okaleczonych zwierząt.

Kwota wypłacanych przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska we Wrocławiu odszkodowań za szkody powodowane przez bobry w roku 2017 i 2018 oscyluje w granicach 100 000 zł/rok. Kwota odszkodowań wypłaconych przez RDOŚ we Wrocławiu za szkody spowodowane przez wilki w roku 2017 i 2018 wyniosła po ok. 4 600,00 zł. Kwota odszkodowań łowieckich powstałych tylko na terenie rezerwatu przyrody „Stawy Milickie” wyniosła w 2018 r. 400 000 zł.

W następnej kolejności zostały przedstawione metody ochrony zwierząt hodowlanych przed atakiem ze strony wilków. Do najpopularniejszych metod ochrony można zaliczyć wykorzystywanie odpowiednio wyszkolonych psów stróżujących, ale też innych zwierząt, np. osłów czy lam. Dobrze sprawdzają się również ogrodzenia z siatki o wysokości 2,5 – 3 m, pastuchy elektryczne, fladry. Odstraszająco na drapieżniki działa stała obecność ludzi, palenie ognisk oraz stosowanie petard hukowych, emitorów dźwięku lub światła. W przypadku szkód wyrządzanych przez bobry skuteczną metodą ochrony jest m. in. stosowanie rur przelewowych montowanych w tamie bobrowej czy wygradzanie całych drzewostanów lub pojedynczych drzew ogrodzeniami z ciężkiej siatki leśnej.

W pewnych ściśle określonych przepisami ustawy o ochronie przyrody przypadkach Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska i Minister Środowiska może wydać zezwolenie na odstępstwa od zakazów obowiązujących w stosunku do gatunków objętych ochroną. RDOŚ może wydać takie zezwolenie w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia na okres nie dłuższy niż 5 lat. Zarządzenia te wydawane są tylko w stosunku do trzech gatunków: bobra europejskiego, kormorana czarnego i czapli siwej.

Kolejny prelegent, Pan Piotr Błaszków – Dyrektor Wydziału Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego w sposób bardzo szczegółowy omówił kwestię podziału województwa na obwody łowieckie w świetle zapisów nowego prawa łowieckiego. Podział województw na obwody łowieckie musi zostać zakończony do dnia 30 marca 2020 r. Obwody łowieckie będą tworzone w granicach jednego województwa. Podziału województwa na obwody łowieckie oraz zaliczenia obwodów łowieckich do poszczególnych kategorii, a także zmiany granic obwodu lub zmiany zaliczenia obwodu do kategorii dokonuje sejmik województwa, w drodze uchwały, stanowiącej akt prawa miejscowego. Projekt uchwały przygotowuje marszałek województwa. Marszałek województwa powołuje zespół, który jest jego organem opiniodawczo-doradczym w zakresie przygotowania projektu uchwały. W skład zespołu wchodzą: dwaj przedstawiciele zarządu województwa, przedstawiciele właściwych dyrektorów regionalnych dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, przedstawiciele właściwych zarządów okręgowych Polskiego Związku Łowieckiego, przedstawiciel właściwej izby rolniczej. Marszałek województwa zaprasza do udziału w pracach zespołu, z głosem doradczym, przedstawicieli dzierżawców lub zarządców obwodów łowieckich z terenu danego województwa. W województwie dolnośląskim zespół opiniodawczo-doradczy został już powołany. Prace zespołu zostały zaplanowane na miesiąc marzec br. Marszałek województwa, po przygotowaniu projektu uchwały, występuje o opinię do: właściwego dyrektora regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, Polskiego Związku Łowieckiego oraz właściwej izby rolniczej. Projekt uchwały wymaga ponadto uzgodnienia z właściwym wojewodą i organami wojskowymi – w przypadku, gdy podział na obwody łowieckie obejmuje grunty pozostające w zarządzie tych organów albo powierzone tym organom do wykorzystania. Następnie marszałek województwa wprowadza do projektu uchwały zmiany wynikające z rozpatrzenia w/w opinii. W następnej kolejności ogłasza poprzez umieszczenie na stronie internetowej urzędu marszałkowskiego oraz przez obwieszczenie, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w poszczególnych gminach informację o sporządzeniu projektu uchwały oraz wyłożeniu jej do wglądu i umieszczeniu na stronie internetowej urzędu marszałkowskiego, na co najmniej 7 dni przed dniem wyłożenia i umieszczenia projektu uchwały na stronie internetowej, wyznaczając w ogłoszeniu termin na składanie uwag, nie krótszy niż 21 dni od dnia wyłożenia projektu uchwały. Projekt uchwały jest wykładany do publicznego wglądu oraz umieszczany na stronie internetowej na okres co najmniej 21 dni. Marszałek województwa rozpatruje uwagi, które wpłynęły do projektu uchwały w terminie nie dłuższym niż 45 dni od dnia upływu terminu ich składania. Po wprowadzeniu zmian do projektu uchwały jest ona ponownie opiniowana przez wspomniane wcześniej organy. Uzgodniony projekt uchwały marszałek przedstawia sejmikowi województwa wraz z zestawieniem nieuwzględnionych uwag. Uwagi do projektu uchwały może wnieść każdy właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości objętej projektem uchwały. Uwagi należy wnieść w wyznaczonym terminie. Uwagi wniesione po terminie są pozostawiane bez rozpatrzenia. Przy rozpatrywaniu uwag dotyczących wyłączenia nieruchomości z obwodu łowieckiego uwzględnia się szczególne właściwości nieruchomości lub prowadzonej na niej działalności, które istotnie utrudnią prowadzenie na niej gospodarki łowieckiej, albo – w przypadku objęcia nieruchomości obwodem łowieckim – spowodują konieczność zaprzestania lub istotnego ograniczenia prowadzenia na niej dotychczasowej działalności. Sejmik województwa przed podjęciem uchwały kieruje jej projekt do zaopiniowania przez zespół opiniodawczo-doradczy przy marszałku. Jeżeli w wyniku objęcia nieruchomości obwodem łowieckim korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać od województwa odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę. Z roszczeniem można wystąpić w terminie 3 lat od dnia wejścia w życie uchwały.

Zgodnie z ustawą z dnia 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo łowieckie oraz niektórych innych ustaw właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości wchodzącej w skład obwodu łowieckiego może złożyć w formie pisemnej oświadczenie o zakazie wykonywania polowania na tej nieruchomości. Zakaz wykonywania polowania jest prawem osobistym właściciela nieruchomości, który złożył oświadczenie. Oświadczenie można cofnąć, jednak nie wcześniej niż po zakończeniu łowieckiego roku gospodarczego, w którym zostało złożone oświadczenie o zakazie wykonywania polowania. Oświadczenie składa się przed starostą. Ponadto nowa ustawa nałożyła na dzierżawców albo zarządców obwodów łowieckich obowiązek informowania wójtów/burmistrzów/prezydentów miast oraz nadleśniczych o planowanych terminach polowań zbiorowych – co najmniej na 14 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia polowania zbiorowego.

Ostatnią prelekcję dotyczącą szkód łowieckich, ich powstawania oraz metod zapobiegania w świetle nowych uwarunkowań prawnych wygłosił Pan Stanisław Gmyrek, Członek Naczelnej Rady Łowieckiej. W świetle obowiązujących przepisów to dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego jest obowiązany do wynagradzania szkód wyrządzonych: 1) w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny; 2) przy wykonywaniu polowania. Szacowania szkód, a także ustalania wysokości odszkodowania dokonuje zespół składający się z: 1) przedstawiciela wojewódzkiego ośrodka doradztwa rolniczego; 2) przedstawiciela dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego; 3) właściciela albo posiadacza gruntów rolnych, na terenie których wystąpiła szkoda. Wniosek o szacowanie szkód, w tym ustalenie wysokości odszkodowania, właściciel albo posiadacz gruntów rolnych składa do dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego. Niestawiennictwo właściciela albo posiadacza gruntów rolnych lub przedstawiciela wojewódzkiego ośrodka doradztwa rolniczego nie wstrzymuje dokonania szacowania szkód. Wniosek o szacowanie szkód zawiera w szczególności: 1) imię i nazwisko albo nazwę, adres miejsca zamieszkania albo adres i siedzibę oraz numer telefonu właściciela albo posiadacza gruntów rolnych; 2) wskazanie miejsca wystąpienia szkody; 3) wskazanie rodzaju uszkodzonej uprawy lub płodu rolnego. Wniosek składa się w terminie umożliwiającym dokonanie szacowania szkód. Szacowanie szkody składa się z: 1) oględzin; 2) szacowania ostatecznego. W przypadku szkód wyrządzonych w płodach rolnych, szkód wyrządzonych przez dziki na łąkach i pastwiskach oraz szkód w uprawach, jeżeli szkoda powstała i została zgłoszona bezpośrednio przed sprzętem lub w jego trakcie, dokonuje się wyłącznie szacowania ostatecznego. O terminie dokonania oględzin dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego zawiadamia właściciela albo posiadacza gruntów rolnych oraz wojewódzki ośrodek doradztwa rolniczego właściwy ze względu na miejsce wystąpienia szkody, nie później niż przed upływem 3 dni od dnia otrzymania wniosku. Podczas oględzin ustala się: 1) gatunek zwierzyny, która wyrządziła szkodę; 2) rodzaj, stan i jakość uprawy; 3) obszar całej uprawy; 4) szacunkowy obszar uprawy, która została uszkodzona; 5) szacunkowy procent zniszczenia uprawy na uszkodzonym obszarze. Oględzin dokonuje się niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku o szacowanie. Niezwłocznie po zakończeniu oględzin dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego sporządza protokół. Członkowie zespołu szacującego mają prawo wnieść zastrzeżenia do protokołu wraz z uzasadnieniem. W protokole umieszcza się informację o braku zastrzeżeń albo o wniesionych zastrzeżeniach. Protokół sporządza się w trzech jednobrzmiących egzemplarzach po jednym dla każdego członka zespołu. Szacowania ostatecznego dokonuje się najpóźniej w dzień sprzętu, przed dokonaniem sprzętu uszkodzonej uprawy. O terminie planowanego sprzętu uszkodzonej uprawy właściciel albo posiadacz gruntów rolnych jest obowiązany powiadomić dzierżawcę albo zarządcę obwodu łowieckiego, w formie pisemnej, w terminie 7 dni przed zamierzonym sprzętem. O terminie dokonania szacowania ostatecznego szkody dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego zawiadamia właściciela albo posiadacza gruntów rolnych oraz wojewódzki ośrodek doradztwa rolniczego właściwy ze względu na miejsce wystąpienia szkody, nie później niż przed upływem 3 dni od dnia otrzymania powiadomienia. Niezwłocznie po zakończeniu szacowania ostatecznego dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego sporządza protokół. Członkowie zespołu szacującego mają prawo wnieść zastrzeżenia do protokołu wraz z uzasadnieniem. W protokole umieszcza się informację o braku zastrzeżeń albo o wniesionych zastrzeżeniach. Protokół sporządza się w trzech jednobrzmiących egzemplarzach po jednym dla każdego członka zespołu. Wypłaty odszkodowania dokonuje dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego w terminie 30 dni od dnia sporządzenia protokołu z szacowania ostatecznego, od którego nie wniesiono odwołania. Właścicielowi albo posiadaczowi gruntów rolnych, na terenie których wystąpiła szkoda oraz dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego przysługuje odwołanie do nadleśniczego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkody. Odwołanie wnosi się w terminie 7 dni od dnia podpisania protokołu. W celu rozpatrzenia odwołania nadleśniczy Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe dokonuje odpowiednio oględzin lub szacowania ostatecznego. Oględzin lub szacowania ostatecznego dokonuje nadleśniczy Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe właściwy ze względu na miejsce wystąpienia szkód lub jego przedstawiciel. Oględzin lub szacowania ostatecznego dokonuje się niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania. W oględzinach lub szacowaniu ostatecznym mają prawo brać udział członkowie zespołu szacującego. Na pisemny wniosek członka zespołu szacującego w oględzinach lub szacowaniu ostatecznym może również brać udział przedstawiciel właściwej ze względu na miejsce wystąpienia szkód izby rolniczej. O terminie oględzin lub szacowania ostatecznego nadleśniczy Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe zawiadamia: 1) członków zespołu szacującego, 2) jeżeli został złożony taki wniosek, przedstawiciela właściwej ze względu na miejsce wystąpienia szkód izby rolniczej – nie później jednak niż przed upływem 3 dni od dnia otrzymania odwołania. Niestawiennictwo w/w osób nie wstrzymuje dokonania oględzin lub szacowania ostatecznego. Po zakończeniu oględzin lub szacowania ostatecznego sporządza się protokół. W przypadku gdy został złożony wniosek o udział w szacowaniu przedstawiciela izby rolniczej do protokołu załącza się opinię przedstawiciela właściwej ze względu na miejsce wystąpienia szkody izby rolniczej na temat oszacowania szkody. Nadleśniczy Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe właściwy ze względu na miejsce wystąpienia szkód ustala wysokość odszkodowania, w drodze decyzji, biorąc w szczególności pod uwagę ustalenia zawarte w protokołach szacowania. Opinia przedstawiciela izby rolniczej nie jest wiążąca. Decyzja wydawana jest w terminie 14 dni od dnia otrzymania protokołów szacowania i jest ostateczna. Wypłata odszkodowania następuje ze środków dzierżawcy albo zarządcy obwodu łowieckiego, nie później niż w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Właściciel albo posiadacz gruntów rolnych, na których zostały wyrządzone szkody, a także dzierżawca albo zarządca obwodu łowieckiego niezadowolony z decyzji może, w terminie trzech miesięcy od dnia jej doręczenia, wnieść powództwo do sądu właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkody. W przypadku gdy obwód łowiecki, na terenie którego wystąpiła szkoda, został wyłączony z wydzierżawiania i przekazany w zarząd nadleśnictwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, właściwym w sprawie ustalenia wysokości odszkodowania jest dyrektor regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe właściwy         ze względu na miejsce wystąpienia szkody. Do podstawowych przyczyn powstawania szkód łowieckich możemy zaliczyć: 1) występowanie zwierząt w dużych grupach; 2) przegęszczenie sprawiające, że zwierzęta szukają schronienia na polach uprawnych; 3) presja ludzi na naturalne środowisko występowania dzikich zwierząt; 4) migracja na tereny mocno zurbanizowane zapewniające łatwą dostępność pokarmu (dziki, lisy); 5) zmniejszenie liczby nieużytków. Wzrostowi liczebności populacji zwierząt dziko żyjących sprzyja dostępność bazy pokarmowej spowodowana zmianą struktury agrarnej zasiewów – powszechność wielkoobszarowych upraw roślin wysokobiałkowych i wysokoenergetycznych. Dostępność pokarmu oraz schronienia, które zapewniają pola uprawne spowodowała z kolei wzrost plenności samic oraz wzrost liczby młodych odchowanych od samicy (dziki, jelenie, sarny). Dwa mioty w ciągu roku od lochy nie należą do rzadkości, podobnie jak ciąże bliźniacze u saren. Również przyroda zdaje się sprzyjać dzikim zwierzętom – łagodne i krótkie zimy wpływają na wzrost liczebności ich populacji. Kwestia redukcji populacji dzikich zwierząt nabrała teraz szczególnego znaczenia w aspekcie prowadzonego na szeroką skalę odstrzału dzika w związku ze zwalczaniem ASF. Za rozprzestrzenianie się afrykańskiego pomoru świń odpowiedzialnością został obarczony, niesłusznie, Polski Związek Łowiecki, który niedostatecznie szybko zredukował populację dzika będącego jednym z wektorów przenoszenia tej wirusowej choroby. Wymagając od kogoś skutecznych działań należy go również wyposażyć w narzędzia niezbędne do ich realizacji. Należy zezwolić na polowania nocne przy użyciu urządzeń noktowizyjnych. Obecnie w nocy można polować jedynie na dziki i drapieżniki. Używanie nowoczesnych urządzeń noktowizyjnych dozwolone jest podczas polowań tylko na terenach objętych restrykcjami w związku z występowaniem ASF. Prawdziwym utrapieniem dla myśliwych są działania pseudoekologów nawołujących do podejmowania działań utrudniających lub wręcz uniemożliwiających przeprowadzenie przez myśliwych polowania. W takich przypadkach szczególnie istotna jest współpraca myśliwych z rolnikami – właścicielami gruntów, w celu usunięcia osób postronnych celowo utrudniających polowanie. Ustawodawca wprowadził kilka korzystnych dla myśliwych zmian ułatwiających skuteczną redukcję populacji dzikich zwierząt takie, jak: wydłużenie terminów polowań (np. na łanie można polować od I.IX. zamiast od I.X.; od 2017 r. na lochy można polować przez cały rok – wcześniej obowiązywał okres ochronny), umożliwienie polowania na dziki przy nęciskach. Pan Stanisław Gmyrek poinformował zebranych, że tylko w miesiącu grudniu 2018 r. na terenie Zarządu Okręgowego PZŁ w Jeleniej Górze odbyło się 201 polowań zbiorowych, podczas których pozyskano 449 dzików. Należy mieć na uwadze, że nie każde polowanie kończy się pozyskaniem zwierzyny. Na pozyskanie 1 dzika składa się ok. 12-13 wyjść na polowanie. Koła łowieckie ponoszą znaczne koszty związane z prowadzeniem gospodarki łowieckiej oraz wypłatą odszkodowań za szkody wyrządzane przez dzikie zwierzęta w uprawach i płodach rolnych. Kwota wypłacanych rocznie, w skali całego kraju, odszkodowań za szkody łowieckie to ok. 60-80 mln zł, koszty związane z szacowaniem tych szkód to 120 mln zł rocznie, a roczne koszty prac wykonywanych przez członków kół łowieckich to kolejne 150 mln zł. Coraz częściej słychać głosy nawołujące do zmiany modelu łowiectwa w Polsce. Nie sztuką jest jednak rozwiązanie Polskiego Związku Łowieckiego, trzeba jeszcze zaproponować coś w zamian. W Niemczech funkcjonują różne związki i organizacje tworzone przez myśliwych. Powierzchnia obwodu łowieckiego wynosi od 75 ha wzwyż. Rolnik posiadający 75 hektarowe gospodarstwo może utworzyć na jego terenie obwód łowiecki. Właściciele mniejszych powierzchniowo gospodarstw mogą połączyć się w celu utworzenia na ich gruntach obwodu łowieckiego. Właściciel gruntu wydzierżawia łowisko związkowi/organizacji łowieckiej za określony czynsz.

Podsumowania konferencji dokonał Pan Tadeusz Mochalski przytaczając cytat ze Zbioru Zasad Etyki i Tradycji Łowieckich:

„Myśliwy (rolnik, leśnik) …….. kieruje się zasadą harmonijnego godzenia gospodarki rolnej, leśnej i łowieckiej. W trosce o ochronę zwierzyny i środowiska współdziała z właścicielami, dzierżawcami gruntów i ich przedstawicielami oraz leśnikami. Okazuje szacunek do ich pracy oraz unika wyrządzania szkód na polach i w lasach, pomaga w zapobieganiu szkodom wyrządzanym przez zwierzęta łowne w polach i uprawach, chroni własność publiczną, a swoim zachowaniem stwarza atmosferę wzajemnej życzliwości”.

Wnioski

1. Uczestnicy konferencji zgodzili się z bezwzględną koniecznością znaczącej redukcji liczebności populacji dzika, jednak nie do poziomu 0,1 szt./km². Racjonalne zagęszczenie populacji dzika to 0,4 – 0,5 szt./km². Należy pamiętać o tym, że dzik jest bardzo ważnym elementem ekosystemu leśnego oddziałującym w sposób znaczny na jego bioróżnorodność. Eliminacja dużego gatunku ssaka jakim jest dzik, ze środowiska przyrodniczego spowoduje zaburzenia w funkcjonowaniu ekosystemów leśnych oraz zachwianie łańcucha pokarmowego. Rola dzików w gospodarce leśnej i łowieckiej polega na dodatnim wpływie, jaki wywiera buchtowanie lub głębokie rycie górnych warstw gleb leśnych i mieszanie ściółki z glebą mineralną. Dziki pełnią również ważną funkcję sanitarną, gdyż zjadają znaczne ilości larw owadów – szkodników leśnych. Zjadają również padlinę, przyczyniając się do podniesienia stanu sanitarnego w lasach. Eliminacja tego zwierzęcia z ekosystemu przyczyni się do nadmiernego występowania szkodników w lasach, głównie gospodarczych, gdzie dominują monokultury, powodując ogromne straty przyrodnicze i ekonomiczne. Największy problem z odstrzałem dzików występuje na terenie parków narodowych i rezerwatów przyrody, gdyż odstrzały redukcyjne zwierząt łownych na tych obszarach obwarowane są szeregiem ograniczeń.
2. Zniesienie zakazu płoszenia i przeganiania zwierzyny.
3. Wprowadzenie możliwości polowania w nocy i wykorzystywania podczas polowania urządzeń noktowizyjnych.
4. Partycypacja Skarbu Państwa w wypłacie odszkodowań za szkody wyrządzane przez dzikie zwierzęta w uprawach i płodach rolnych.
5. Ponowić wystąpienie do Ministra Środowiska w sprawie redukcji populacji dzików na terenie gminy Bogatynia, a w szczególności na terenie będącym w zarządzie Kopalni Węgla Brunatnego Turów. W związku z licznymi skargami rolników dotyczącymi rozmiaru szkód powodowanych przez dziki w uprawach rolnych i ogródkach przydomowych oraz ekspansją dzików na terenie gminy Bogatynia należy przeprowadzić w trybie natychmiastowym znaczącą redukcję populacji tych zwierząt poprzez dokonanie odstrzału dzików na terenie Kopalni Węgla Brunatnego Turów przez miejscowe Koło Łowieckie. Teren kopalni wchodzi w skład obwodu łowieckiego i jest nieogrodzony. Zarząd kopalni nie wyraża zgody na przeprowadzenie odstrzału przez miejscowe Koło Łowieckie. Teren kopalni, na którym bytują i rozmnażają się bez żadnych ograniczeń dziki to grunty porośnięte w wyniku sukcesji trawami, zaroślami i drzewami. Stanowią one doskonałe miejsce do bytowania dla zwierząt, które znajdują tam idealne schronienie, ciszę i spokój. Niestety na żer wychodzą na okoliczne pola uprawne powodując ogromne spustoszenie w uprawach. Koło Łowieckie będące zarządcą tego terenu wykonuje plany odstrzału ze 100% przekroczeniem, lecz mimo wysiłku myśliwych skala szkód wyrządzanych przez dziki nadal wzrasta. Odbyło się kilka spotkań Zarządu Kopalni Węgla Brunatnego Turów z przedstawicielami Starostwa Powiatowego w Zgorzelcu i Zarządem Koła Łowieckiego. Rolnicy na wspomniane spotkania nie byli zapraszani, choć to przede wszystkim oni ponoszą ogromne koszty tej niekontrolowanej hodowli dzików. Spotkania te nie doprowadziły do żadnych konstruktywnych uzgodnień. W związku ze skalą szkód wyrządzanych przez dziki w uprawach rolnych na terenie Gminy Bogatynia oraz postępującą epidemią ASF postawa Zarządu Kopalni Węgla Brunatnego Turów przejawiająca się brakiem świadomości o zagrożeniach epidemiologicznych i zmniejszonych dochodach gospodarstw rolnych, których sytuacja ta dotyka w największym stopniu jest niezrozumiała.

dr inż. Anna Pętalska-Nispoń