Sąd arbitrażowy w sprawach szkód łowieckich
W dniu 23 maja 2022 r. podczas posiedzenia Krajowej Rady Izb Rolniczych zostało podpisane porozumienie pomiędzy KRIR i PZŁ w sprawie powołania Sądu Arbitrażowego w Sprawach Szkód Łowieckich. Porozumienie powołujące Sąd Arbitrażowy w Sprawach Szkód Łowieckich podpisali: Przewodniczący Zarządu Głównego Polskiego Związku Łowieckiego – Paweł Lisiak, Prezes KRIR – Wiktor Szmulewicz w obecności Ireneusza Leśnikowskiego z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Departament Oświaty i Polityki Społecznej). Dzięki takiemu rozwiązaniu zostanie skrócona droga dochodzenia do ustalenia czy w danym stanie faktycznym odszkodowanie jest należne, a jeśli tak, to w jakiej wysokości.
Problem szkód łowieckich nabrzmiewa od lat, a jego źródłem są regulacje Prawa łowieckiego w myśl których za szkody te odpowiadają dzierżawcy i zarządcy obwodów łowieckich. Obowiązujący system odszkodowań za szkody w uprawach rolnych spowodowane przez zwierzynę konfliktuje od początku swojego funkcjonowania rolników i myśliwych. Ustawodawca ustawił bowiem te dwie grupy po przeciwnych stronach, co z założenia musi wywoływać spory, zwłaszcza w sytuacji gdy to koła łowieckie ponoszą finansowy ciężar szkód spowodowanych przez zwierzynę będącą własnością Skarbu Państwa. Ten ostatni zwolnił się całkowicie od odpowiedzialności oraz problemu organizacji szacowania szkód. Zmiany w systemie szacowania szkód łowieckich polegające na wprowadzeniu zespołów szacujących oraz odwołań od szacowań przeprowadzanych przez te zespoły nie spowodowały znaczącego poprawienia sytuacji. Z drugiej strony przez okres czterech lat funkcjonowania procedury odwoławczej przed nadleśnictwami ujawniły się jej mankamenty wynikające przede wszystkim z nieprzemyślanych rozwiązań prawnych pozostawiających poza regulacją rozliczne stany faktyczne. Z przyczyn oczywistych procedury odwoławcze wydłużyły też proces odszkodowawczy nie eliminując przy tym podstawowego problemu – czasu, jaki upływa pomiędzy powstaniem szkody a wypłaceniem odszkodowania oraz narastającej niechęci rolników do myśliwych i vice versa. Nowelizacja Prawa łowieckiego z roku 2018 wprowadziła solidarną odpowiedzialność Polskiego Związku Łowieckiego za nieuregulowane w terminie przez koła łowieckie zobowiązania z tytułu szkód łowieckich. Aktualnie praktycznie we wszystkich procesach sądowych o zapłatę pozywany jest prócz koła łowieckiego także Polski Związek Łowiecki. W praktyce sprowadza się to do tego, że za szkody łowieckie wyrządzone i nierozliczone na terenie obwodu łowieckiego w np. Polsce zachodniej zapłacą wszyscy myśliwi, gdyż to z ich składek wnoszonych na rzecz Polskiego Związku Łowieckiego odszkodowania te zostaną zapłacone. Co prawda ustawodawca przewidział możliwość zwrotnego dochodzenia wypłaconych przez Związek kwot, ale możliwość ta jest w istocie iluzoryczna. Skoro bowiem koło łowieckie nie zapłaciło za szkody to znaczy, że nie miało na to środków. Jeśli nie ma środków na wypłatę szkód, to tym bardziej nie będzie ich miało w kontekście rozliczeń z Polskim Związkiem Łowieckim. To samo dotyczy odpowiedzialności członków zarządów kół łowieckich za zobowiązania z tytułu szkód łowieckich pokrytych przez Polski Związek Łowiecki. Ich odpowiedzialność będzie wyłączona wówczas gdy wykażą brak winy w nieuregulowaniu odszkodowań łowieckich. Decyzje będą tu podejmować sądy, co oznacza że Związek każdorazowo zmuszony będzie pozywać członków zarządów kół łowieckich ponosząc koszty procesu sądowego, bez gwarancji wygrania sprawy i tego, że środki wypłacone na szkody łowieckie danego koła zostaną zwrócone do kasy Związku. Powyższy problem był przedmiotem wielokrotnych rozmów z Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz opracowanych przez Związek propozycji zmian legislacyjnych. Proponowano m.in. przebudowę procedur odszkodowawczych przy zachowaniu aktualnego modelu odpowiedzialności za te szkody oraz wprowadzenie odpowiedzialności subsydiarnej Związku w miejsce odpowiedzialności solidarnej. Na chwilę obecną żadne postulaty Związku z tym zakresie nie zostały przez ustawodawcę uwzględnione. Skoro nie ma realnej możliwości zmiany modelu odszkodowań łowieckich eliminującego wady systemu aktualnie funkcjonującego pozostaje wypracowanie takich rozwiązań, które będą ograniczać konflikty pomiędzy rolnikami i myśliwymi, a jednocześnie pozwolą rozwiązać problem płynności finansowej Związku, czyli de facto wszystkich zrzeszonych w nim myśliwych. Jest bowiem jasne, że Związku nie stać na pokrywanie wszystkich szkód łowieckich. Zarząd Główny zaproponował Krajowej Radzie Izb Rolniczych współpracę przy powołaniu Sądu Arbitrażowego w Sprawach Szkód Łowieckich. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dopuszczają możliwość arbitrażu w każdym sporze o prawa majątkowe, z wyjątkiem spraw o alimenty. Oznacza to, że sprawy o zapłatę odszkodowań łowieckich mogą być przedmiotem arbitrażu. Istotą sądownictwa polubownego (arbitrażowego) jest jego maksymalne odformalizowanie, a jednocześnie maksymalna profesjonalizacja orzekania. W efekcie zainteresowane strony mogą poddać zaistniały spór co do zasadności odszkodowania i jego wysokości nie zawodowemu sędziemu, który i tak zmuszony jest zasięgnąć opinii biegłego z zakresu szkód łowieckich, ale od razu biegłemu, który wystąpi w sprawie w połączonej roli biegłego, mediatora i sędziego czyli arbitra. Skróci to w sposób oczywisty drogę dochodzenia do ustalenia czy w danym stanie faktycznym odszkodowanie jest należne, a jeśli tak to w jakiej wysokości. Wyrok sądu polubownego nie podlega zaskarżeniu do drugiej instancji. Tym samym zostaje wyłączona procedura odwoławcza i związany z tym czas rozpatrzenia apelacji. Z drugiej strony wyrok sądu polubownego jest tytułem egzekucyjnym. Jedynym warunkiem prawnym, aby sąd polubowny mógł orzekać w danej sprawie jest zgoda stron sporu na poddanie się arbitrażowi. W przypadku szkód łowieckich zgodę tę wyrażają poszkodowany rolnik i zobowiązane do zapłaty odszkodowania koło łowieckie. Połączony autorytet Krajowej Rady Izb Rolniczych i Polskiego Związku Łowieckiego gwarantuje rolnikom i myśliwym to, że spór przed Sądem Arbitrażowym zostanie rozpatrzony szybko i profesjonalnie. Sąd Arbitrażowy w Sprawach Szkód Łowieckich działa na podstawie regulaminu wypracowanego przez Krajową Radę Izb Rolniczych i Polski Związek Łowiecki. Obie organizacje sprawują wspólnie nadzór nad Sądem poprzez Radę Sądu Arbitrażowego. Zgodnie z zawartym porozumieniem arbitrami w sądzie są osoby mające niezbędną wiedzę i doświadczenie w zakresie szacowania szkód łowieckich. Na listę arbitrów zostali wpisani m.in. biegli sądowi, rzeczoznawcy szacujący na bieżąco szkody, prawnicy wyspecjalizowani w sprawach z zakresu szkód łowieckich. Wyroki Sądu zapadać będą w składzie trzyosobowym; każdej ze stron zapewnia się prawo wyborów arbitra z jawnej listy, trzeci arbiter będzie losowany. Rolą arbitrów jest przeanalizowanie dokumentacji sprawy i ocena danych zebranych podczas szacowań. Jako, że arbitrami są eksperci z zakresu szacowania szkód łowieckich ich ocena nie będzie wymagała zasięgania opinii biegłych, co jest codziennością w sporach sądowych. Poprzez maksymalne odformalizowanie procedury dowodowej, przy jednoczesnej gwarancji praw stron postępowania, dojście do wyroku będzie relatywnie szybkie w stosunku do wielomiesięcznego sporu sądowego. Co więcej – rozpatrzenie sprawy będzie znacząco tańsze dla stron sporu. Uczestnicy arbitrażu nie ponoszą bowiem wysokich kosztów sądowych (5% wartości przedmiotu sporu za daną instancję), gdyż opłaty w sądzie polubownym są znacząco niższe. Wyeliminowane zostały też w całości koszty opinii biegłych sądowych (średnio 2.000 zł za pojedynczą opinię), gdyż biegłymi są sami arbitrzy. Strony nie będą też musiały wynajmować pełnomocników procesowych i ponosić kosztów ich wynagrodzenia; udział pełnomocników jest jednak dopuszczalny. Wyrok arbitrów będzie podlegał wykonaniu w trybie egzekucji komorniczej po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności co jest procedurą szybką, tanią i stosunkowo nieskomplikowaną.
Źródło: KRIR
Więcej informacji:
Strona Polskiego Związku Łowieckiego: http://www.pzlow.pl/sad-arbitrazowy/
Strona Krajowej Rady Izb Rolniczych : http://www.krir.pl/sad-polubowny-zakres-szkod-lowieckich
